Πολύ υψηλή η χρήση πλαστικής σακούλας από τους Έλληνες καταναλωτές

Αναρτήθηκε: Jun 14, 2016

Πολύ υψηλή η χρήση πλαστικής σακούλας από τους Έλληνες καταναλωτές

Αναγκαίες δράσεις για σημαντική μείωση της χρήσης τους μέχρι τα τέλη του 2019 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2015/720

Πρόκειται για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς πάχους μικρότερου από 50 μικρά («λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς»), που αντιπροσωπεύουν τη συντριπτική πλειονότητα του συνολικού αριθμού πλαστικών σακουλών μεταφοράς που καταναλώνονται σήμερα. Οι πλαστικές σακούλες μίας χρήσης για ψώνια, συνήθως κατασκευασμένες από υψηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο (HDPE) πλαστικό, δίνονταν παραδοσιακά δωρεάν στους πελάτες από τα καταστήματα λιανικής κατά την αγορά αγαθών. Η μέθοδος έγινε δημοφιλής γιατί θεωρήθηκε από τον καταναλωτή ως ένας αποτελεσματικός, φθηνός και υγιεινός τρόπος για τη μεταφορά αντικειμένων. Όμως η υπερβολική έκταση της χρήσης τους έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην προαναφερθείσα Ευρωπαϊκή Οδηγία «Τα σημερινά επίπεδα κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς δημιουργούν υψηλή συσσώρευση απορριμμάτων και οδηγούν σε αναποτελεσματική χρήση των πόρων, κατάσταση που αναμένεται να επιδεινωθεί, εάν δεν ληφθούν μέτρα. Η απόρριψη πλαστικών σακουλών μεταφοράς προκαλεί περιβαλλοντική ρύπανση και επιδεινώνει το εκτεταμένο πρόβλημα των απορριμμάτων στα συστήματα υδάτων, με αποτέλεσμα να απειλούνται τα υδάτινα οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, η συσσώρευση πλαστικών σακουλών μεταφοράς στο περιβάλλον έχει σαφώς αρνητικές επιπτώσεις σε ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες».Στο πλαίσιο της οδηγίας 2015/720 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβούλιου της 29^ης Απριλίου 2015 σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ της 20^ης Δεκεμβρίου 1994 με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς το Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) πραγματοποίησε μελέτη με θέμα τη χρήση εναλλακτικών της ελαφρού βάρους πλαστικής σακούλας.

Η σχετική έρευνα του ΙΕΛΚΑ βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και θα καταλήξει με την κατάθεση συγκεκριμένων εναλλακτικών προτάσεων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2015/720. Tα μέχρι τώρα δημοσιεύσιμα ευρήματα της μελέτης είναι αποκαλυπτικά για το μέγεθος του προβλήματος. Συγκεκριμένα:

• Οι μέχρι τώρα μετρήσεις και εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το 2015 στην Ελλάδα αντιστοιχούν 363 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος. Η μέτρηση αυτή είναι κατά 50% μεγαλύτερη από την δημοσιευμένη εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2010 (σχήμα 1), στις 242 σακούλες ανά κάτοικο, η οποία τότε κατέτασσε την Ελλάδα στην 4^η θέση ανάμεσα στις 19 χώρες με διαθέσιμα στοιχεία. Σημειώνεται ότι η εκτίμηση για 363 σακούλες φέρνει την Ελλάδα στην 1^η θέση σε κατανάλωση, διπλάσια σχεδόν από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο των 175 τεμαχίων.
• Σήμερα στην Ελλάδα συνολικά χρησιμοποιούνται συνολικά 4,3 δισεκατομμύρια σακούλες με σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος, περίπου δηλαδή 33.000 τόνοι πλαστικές σακούλες με πολύ σημαντικό κόστος.
• Αντίθετα, οι επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες (π.χ. υφασμάτινες) είναι ελάχιστες. Υπολογίζονται με βάση την έρευνα του ΙΕΛΚΑ σε 400.000-500.000 ανά έτος, δηλαδή περίπου 0.05 σακούλες ανά κάτοικο, όταν π.χ. η Δανία η οποία είναι από τις πιο προχωρημένες χώρες στη μείωση της πλαστικής σακούλας έχει 75 επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ανά κάτοικο, ενώ ο μέσος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 23. (Σημειώνεται ότι η έρευνα της Eunomia αναφέρει υψηλότερους αριθμούς για την Ελλάδα, οι οποίοι όμως δεν επιβεβαιώνονται με βάση τα ευρήματα της έρευνας του ΙΕΛΚΑ)

Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται περισσότερο εμφανές όταν συγκρίνεται η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα με την υποχρέωση της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Οδηγία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα «που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025». Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα πρέπει η κατανάλωση στην Ελλάδα να μειωθεί κατά 80% ως το 2019 και 90% ως το 2025.

Οι περισσότερες από τις Ευρωπαϊκές χώρες, είτε στο πλαίσιο της εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας τους με την κοινοτική, είτε λόγω εθνικής στρατηγικής έχουν υιοθετήσει ήδη πρακτικές μείωσης της χρήσης πλαστικής σακούλας. Ακολουθούν μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:

• Δανία: Το 2003, η Δανία εισήγαγε ένα φόρο στις λιανικές επιχειρήσεις για να μειώσει τις πλαστικές σακούλες. Αυτό ενθάρρυνε τα καταστήματα να χρεώνουν για τις πλαστικές σακούλες και αύξησε τη χρήση/ζήτηση για επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες. Υπολογίζεται ότι μείωσε περίπου κατά 66% τις πλαστικές σακούλες. Μέχρι το 2014 η Δανία είχε τη χαμηλότερη χρήση πλαστικής σακούλας στην Ευρώπη, με 4 σακούλες ανά άτομο ανά έτος.
• Γερμανία: Η Γερμανία επιβάλλει ένα τέλος στην υπερβολική συσκευασία μέσω του προγράμματος Green Dot. Όλα τα καταστήματα στη Γερμανία που παρέχουν πλαστικές σακούλες πρέπει να πληρώσουν ένα φόρο ανακύκλωσης.
• Ιρλανδία: Η Ιρλανδία εισήγαγε ένα φόρο € 0,15 το Μάρτιο του 2002, ο οποίος εισπράττεται στο σημείο πώλησης. Αυτό οδήγησε στο 90% των καταναλωτών να χρησιμοποιούν επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες μέσα σε ένα χρόνο. Ο φόρος αυξήθηκε σε € 0,22 το 2007. Τα έσοδα αποδίδονται σε ένα Ταμείο Περιβάλλοντος.
• Ιταλία: Τον Ιανουάριο του 2011, η Ιταλία απαγόρευσε πλήρως τη διανομή της ελαφριάς πλαστικής σακούλες που δεν είναι από βιοδιασπώμενο υλικό.
• Ηνωμένο Βασίλειο: Οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στο Ηνωμένο Βασίλειο εισήγαγαν το “bags for life», από το 2008  ένα πρόγραμμα με επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες που οι πελάτες ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν αντί για πλαστικές σακούλες μιας χρήσης. Σε συνέχεια αυτού του μέτρου, στην Αγγλία στις 5 Οκτωβρίου 2015 εισήχθη μια ελάχιστη χρέωση πέντε πένες ανά πλαστική σακούλα μιας χρήσης.  Ισχύει για τους λιανοπωλητές με περισσότερους από 250 εργαζόμενους. Σε αντίθεση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, η χρέωση δεν ισχύει για σάκους ή χάρτινες σακούλες που κατασκευάζονται από άλλα φυσικά υλικά. Ο ΦΠΑ που τίθεται επί των πωλήσεων αποδίδεται στην κυβέρνηση. Οι έμποροι λιανικής πώλησης μπορούν να επιλέξουν πώς χρησιμοποιούνται τα χρήματα που συγκεντρώνονται από τις πωλήσεις των τσαντών κατά το δοκούν. Η κυβέρνηση, ωστόσο, σχεδιάζει την δημοσίευση πληροφοριών ετήσια σχετικά με το πρόγραμμα ώστε να ενθαρρύνει τους λιανοπωλητές να δωρίσουν τα έσοδα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα.
• Ολλανδία: Η Ολλανδία εφαρμόζει μία πλήρη απαγόρευση της διανομής δωρεάν πλαστικής σακούλας από την 1 Ιανουαρίου, 2016. Η απαγόρευση έχει μια μικρή εξαίρεση για τα μη συσκευασμένα προϊόντα τροφίμων, τα οποία εκτίθενται σε πιθανό κίνδυνο μόλυνσης, δηλαδή φρέσκα φρούτα. Καταστήματα, ιδίως τα σούπερ μάρκετ, πωλούν επαναχρησιμοποιήσιμες πλαστικές σακούλες για περίπου 0,15 € έως 0,25 €.

Στο γενικότερο πλαίσιο δράσεων για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας το ΙΕΛΚΑ συμμετέχει στην κοινή ομάδας εργασίας που συστάθηκε σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Εμπορίου, την Περιφέρεια Αττικής και τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) με σκοπό τον καθορισμό των δράσεων για την από κοινού εκπόνηση και υλοποίηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης με την εμπλοκή όλων των φορέων, ιδιωτικών και δημόσιων, με σκοπό την ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού και την άμεση μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας.